هنر رشتی دوزی

معرفی هنر رشتی دوزی

هنر رشتی دوزی زیر شاخه ی حرفه ی قلاب دوزی است. این هنر که از دیرباز در بین ایرانیان رواج داشته است و برگرفته از شهر گیلان می باشد، به واسطه ی محبوبیت و معروفیتی که در شهر رشت داشت به نام رشتی دوزی عنوان گرفت. رشتی دوزی نوعی برجسته دوزی  اصیل ایرانی است که روی پارچه هایی با ضخامت بالا  به وسیله ی نخ های ابریشمی صورت می گیرد. هنرمندان این حرفه با استفاده از رنگ های زیبا و متنوع نخ های ابریشم، تزئینات جذاب و چشم نوازی را روی پارچه نقش می بندند. نخ ها به وسیله قلاب مخصوص روی پارچه بافته می شوند.

همان طور که گفتیم پارچه ی زمینه ی رشتی دوزی باید ضخامت لازم را داشته باشد. در گذشته ایرانیان از پارچه ی پشمی فشرده یا ماهوت استفاده می کردند. نخ مورد استفاده برای رو دوزی روی پارچه، ابریشم طبیعی است. مورخان معتقد هستند قبل از پیدایش جاده ی ابریشم ایرانیان از نخ های مربوط به فرش بافی منتها با ضخامت کمتر استفاده می کردند که قابلیت استفاده در روی لباس را نیز داشت.

اغلب طرح های رشتی دوزی برگرفته از طرح های فرش است، که با استفاده از تنوع رنگ، زیبایی خاصی را ایجاد می کند. در گذشته برای مشخص سازی مقام افراد مهم از رشتی دوزی روی لباس ها و ردای این اشخاص استفاده می کردند. به همین خاطر این حرفه در بین مردم عادی رواج پیدا نکرد. متاسفانه امروزه به دلیل عدم دسترسی عموم مردم گیلان به این هنر، رشتی دوزی رو به فراموشی است.

تنوع رنگ در رشتی دوزی

تنوع رنگ از شاخص ترین ویژگی های این حرفه می باشد و عمدتا از 6 رنگ اصلی قهو ای، طوسی، نارنجی، قرمز، سفید و زرد استفاده می شود. استفاده از  چهار رنگ انتهایی، ریشه در گذشته ی مردم گیلان دارد. در ابتدا مردمان گیلانی خورشید را پرستش می کردند به همین علت از 4 رنگ قرمز، نارنجی، زرد و سفید در هنر خود استفاده کردند. رنگ های قهوه ای و طوسی نیز برگرفته از درخت و ریشه های درخت دارد.

تقسیم بندی نقوش رشتی دوزی

• نقوش اقتباسی: از نقوش های اصیل و قدیمی که استادکاران رشتی دوزی آن رابه درجه های والاتری رسانده اند و طرح هارا به روز تر کرده اند.
• نقوش ابداعی جدید: با صنعت قلاب دوزی هم خوانی دارد.
• نقش های موجود در آثار قدیمی: تصاویر گل، برگ و ساقه که در گذشته به روی پارچه ی ماهوت قلاب دوزی می شد.
• دسته ی اخر به طرح هایی باز می گردد که بر طبق سلیقه ی هنرمند و رویداد های سیاسی اجتماعی بوده است. در گذشته سوزن دوزان با توجه به مسائل دینی و رویداد های حاکم در آن زمان شروع به ثبت طرح ها به روی پارچه های ماهوت کرده و سوزن دوزی یا قلاب دوزی را روی نقوش ایجاد می کردند.

معرفی ابزار کار برای قلاب دوزی

همان طور که در مطالب بالا بیان شد در رشتی دوزی از پارچه و نخ های مخصوصی استفاده می شود. پارچه ی مخمل و نخ ابریشم از ابزار عمده و مهم این هنر است. جریده یا چوب مخصوص برای کار قلاب دوزی استفاده می شود. این ابزار از دو قسمت چوب به طول 100 سانتی متر، عرض 10 و ضخامت 5 سانتی متر تشکیل شده است. ابزار دیگری که مورد استفاده قرار می گیرد قلاب مخصوصی است که دارای لبه ی تیز و فاقد انحنا می باشد و یک بریدگی به اندازه ی 5 میلی متر در لبه ی قلاب وجود دارد برای اینکه نخ به آن گیر کرده و به راحتی از پارچه ی ضخیم ما عبور کند.

در مجموع امروزه از هنر رشتی دوزی به روی شال، مانتو،کیف و کفش استفاده می کنند و وظیفه ی ما احیا و زنده نگه داشتن این هنر دیرینه و اصیل ایرانی است.