سوزن دوزی بلوچ

سوزن دوزی بلوچ از جمله هنرهای قدیمی رودوزی و زیبای ایرانی است که منشا آن شهر سیستان و بلوچستان می باشد. متاسفانه اطلاعات کامل و جامعی از تاریخچه ی این هنر ارزنده در دسترس نیست منتها می گویند که قوم ایلخانی مسبب رواج هنر سوزن دوزی بلوچی بوده است.

این هنر اصیل و محبوب در میان مردمان بلوچ از محبوبیت خاصی برخوردار بوده و هنری پرکاربرد در تزیین لباس های قوم بلوچ محسوب می گردد. رودوزی های سنتی معمولا در چهاربخش از لباس به خصوص سرآستین ها، قسمت واقع شده در سینه، و قسمت پایینی پیش سینه وجود دارند، هم چنین محل قرار گیری تزیینات در شلوار در دمپای شلوار صورت می گیرد.

ابزار مورد استفاده در سوزن دوزی

با کمک سوزن، نخ و پارچه می توانید شروع به سوزن دوزی کنید و اندازه ی سوزن بستگی به سبک دوخت و ضخامت پارچه ی شما دارد. مهم ترین ابزار برای این هنر، نوع نخ و پارچه است که با انتخاب درست این دو می توانیم هویت سوزن دوزی بلوچی را مشخص کنیم.

معمولا برای رودوزی ها از نخ های ابریشم طبیعی و دمسه ی فرانسوی که دارای کیفیت دوختی بالا هستند استفاده می کنند، منتها نخ های پاکستانی نیز به خاطر قیمت پایین نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

پارچه های مورد استفاده در سوزن دوزی بلوچ باید دارای تار و پود مشخص ، با نظم و عمود بر هم داشته باشند که در اصطلاح به آنان شش تاری می گویند. برای  نقوش پر طرح از پارچه های پنبه ای ریز بافت استفاده می کنند و برای نقوش کم کارتر پارچه های پاکستانی یا دست بافته های محلی مورد استفاده قرار میگیرد.

استفاده از رنگ ها

در این هنر ما با محدودیت رنگ ها مواجه هستیم. اغلب رنگ نخ ها به رنگ تند و گرم است . نزدیک به هشتاد درصد از رنگ های قرمز استفاده می شود. نقوش و رنگ ها با هم در هماهنگی کامل هستند به طور مثال رنگ قرمز با گرمی و صلابت شکل هندسی مربع هم خوانی دارد. روند قرارگرفتن رنگ ها به ترتیب اهمیت زیادی را دارا می باشد و در صورت رعایت نکردن این نظم و ترتیب از زیبایی کار کاسته می شود.

طرح های اصلی را با رنگ های نارنجی، زرشکی، قهوه ای و ارغوانی تزیین می کنند. استفاده از رنگ های سفید، بنفش، قهوه ای و زرشکی نیز به ترتیب در کار های فرعی مورد استفاده قرار می گیرد.

در کل استفاده از رنگ ها به سه شکل امکان پذیر است:

1.تک رنگ (سیاه، سفید یا قهوه ای، هرکدام به صورت تک استفاده می شود.)

2.دورنگ (قرمز و قهوه ای رنگ)

3.استفاده از شش رنگ که شامل رنگ های قهوه ای، سبز، زرد، آبی، سفید و سیاه است.

نقش های مورد استفاده در سوزن دوزی بلوچی

در کل از چهار مدل از نقوش در این هنر رودوزی سنتی استفاده می شود، این نقوش عبارت اند از:

1.نقش هایی به شکل انسان:

موارد استفاده از این طرح ها به مراتب کمتر از نقوش دیگر است. عمدتا به شکل انسان نیز نیستند، بلکه به علت برخی شباهت ها به انسان این نام را برایش ترجیح می دهند.

2.نقش هایی در قالب حیوان:

این نقش ها را از حیوانات الهام می گیرند. حیواناتی که ممکن است در خوده منطقه ی بلوچستان زندگی کنند. نظیر مار که به خاطر قدرت سحر انگیزش در نقوش معماری، گلیم و قالی ها قابل رویت است.

قالبا نقوش مارها به شکل مارپیچک، کله سیاه مار و پشته مار وجود دارد. هم چنین حضور نقوشی مانند گله ها برگرفته از زندگی کوچ نشینی مردم بلوچ است.

3.نقش هایی در طرح گیاهان:

عملا طرح دقیقی به شکل گل در نقوش سوزن دوزی بلوچ وجود ندارد منتها با به کارگیری اشکال هندسی مربع، مستطیل یا لوزی در کنار هم ایهام به نقوش گل ها را دارد. این اشکال به صورت قرینه و در شکل های مختلفی طراحی و رودوزی می شوند.

4.نقش های هندسی:

استفاده از نقوش هندسی یکی از پرکاربردترین و پرتنوع ترین نقوش است که در رودوزی های سنتی بلوچ قابل مشاهده است. اصلی ترین نقوش هندسی که می توان با بررسی طرح های دوخته شده بدست آورد، مثلث است. نقش مثلث را با توجه به قرار  گرفتن بر روی سفال های های باقی مانده از تمدن ایرانی، به عنوان کوه در نظر می گیرند. کوه در گذشته به معنای منبعی برای قوای حیات، نگهبان و سرچشمه ی زندگی و حاصلخیزی دانسته اند. دلیل استفاده از نقوش مثلث در هنر سوزن دوزی می تواند به این منظور بوده باشد. استفاده از نقوش در هنر های سنتی دارای سرگذشت و علت هایی بوده است ونیاکان ما برای نقوش داستان ها و نماد هایی را داشتند.